Alzheimer ve Virüslerin Rolü: Yeni Araştırmalar Umut Vaadediyor

Demansın farklı türleri arasında yer alan Alzheimer, bireylerin hafızalarını ve kimliklerini derinden etkileyen bir beyin hastalığıdır.

Prof. Itzhaki, Birleşik Krallık’ın Manchester Üniversitesi’nden, yaygın virüslerin Alzheimer hastalığının sürdürülmesinde etkili olabileceğini öne süren ilk nörologlardan birisidir.

Araştırmaları zorlu bir süreçten geçse de bu konu üzerine çalışmalara devam etti.

Prof. Itzhaki, “Bilimsel makalelerimizi yayınlatmakta ciddi zorluklar yaşadık, bu nedenle yeni araştırmalar yapacak finansman bulmakta sıkıntı çektik. Yetersiz bütçe ile çalışmalarımızı sürdürmek oldukça güçtü,” diye belirtiyor.

Oxford Üniversitesi Nüfus Yaşlanması Enstitüsü’nde de görev yapan Itzhaki, “Bu çalışmalar o dönemde daha çok ilgi görmüş olsaydı, bugün demansın nedenleri ve tedavi yöntemleri hakkında daha fazla bilgiye sahip olabilirdik,” diye ekliyor.

Virüslerin İvme Kazanması

Son yıllarda, viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılan aşılar ve antivirallerin Alzheimer hastalığını önlemeye yönelik olabileceğine dair ilk klinik denemeler başlamış durumda.

Enflamasyonun Önemi

Alzheimer hastalığının temel açıklamalarından biri, otuz yıl önce ortaya atılan Amiloid Şelalesi Hipotezi’dir. Bu hipoteze göre beyin iltihabı, beta-amiloid adlı proteinin birikimini artırmaktadır.

Sonuç olarak bu birikimler, sinir hücreleri arasındaki iletişimi olumsuz etkilemekte ve plaklar oluşmasına sebep olmaktadır. Ayrıca, beyindeki Tau proteini de bu birikimden etkilenmekte ve nöronlar içinde düğümlenmektedir.

Tau proteini, nöronların şekillerini korumalarına yardımcı olur, bu sayede sinir hücreleri ile etkili iletişim sağlar. Ancak plak birikintileri ve düğümlenmiş Tau, nöronların hasar görmesine neden olduğunda, bu durum hafıza kaybı, muhakeme bozuklukları ve diğer psikolojik semptomlarla sonuçlanabilmektedir.

São Paulo Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden nörolog Roberta Diehl Rodriguez, “Bu iki proteinin beynimizde birikmesine neyin sebep olduğunu henüz tam olarak çözemediğimiz gerçek,” diyor.

Virüslerin Demansı Tetikleyip Tetiklemediği

Virüslerin, vücutta uzun süre uykuda kalabileceği ve yeniden aktif hale gelebileceği artık biliniyor.

Prof. Itzhaki, kırk yıl önce insan beynindeki herpes simpleks virüsü tip 1 üzerine ilk araştırmalara başlamış ve bu virüsün insanların yaklaşık %70’inde mevcut olduğunu belirtmiştir.

Bu araştırmalar, merkezi sinir sisteminin bu virüsten etkilenmeyeceği düşüncesini sorgulattı. İlerleyen yıllarda, yaşam boyu herpesin yeniden aktif olmasının sinir hücrelerinde hasara yol açıp açmayacağı üzerine çeşitli spekülasyonlar yapıldı.

“Alzheimer teşhisi konmuş ve sağlıklı olan bireylerin beyinlerinde bu virüsün varlığı beni şaşırttı,” diyor Itzhaki.

Bu durum, virüsü taşıyan bazı bireylerin demans geliştirmesinin nedenlerinin genetik gibi farklı faktörlerden kaynaklanabileceğine dair kanıt sundu.

1990’larda, Prof. Itzhaki’nin ekibi, laboratuvar farelerinde herpes simpleks virüsünün beyindeki beta-amiloid proteininin yoğunlaştığı bölgelerde biriktiğini gözlemledi.

Bu da, bağışıklık sisteminin virüsü etkisiz hale getirmek için sinir sisteminde beta-amiloid üretmek isteyebileceği teorisini oluşturdu.

Huzur içinde uykuda kalan virüs, ileride sürekli iltihaplanmalara ve beta-amiloid üretimine yol açabiliyor.

Aşıların Öne Çıkışı

Peki, bu durumu önlemek için hangi adımlar atılabilir?

2013 yılında Galler hükümeti, sınırlı bir aşı kampanyası başlattı. Zona aşısı, varisella-zoster virüsünün yeniden aktive olmasıyla ortaya çıkan ağrılı döküntüleri önlemeyi amaçlamaktadır.

Bu kampanya, yalnızca belirli bir yaş grubundaki bireyler için geçerliydi ve sonuçlar dikkat çekiciydi.

Stanford Üniversitesi’nden Prof. Pascal Geldsetzer, “Yapılan analizler, aşılanmış bireylerin, demans teşhisi konma olasılığının ortalama %3.5 daha düşük olduğunu gösterdi,” diyor.

Bu bulgular, yalnızca mevcut ilaçlardan daha etkili olabilecekbir koruma sağladığı anlamına geliyor.

Geldsetzer, “Aşıların bağışıklık sistemi üzerinde geniş bir etki yarattığına dair kanıtlar çoğalmaktadır,” diyerek, “Bu daha geniş immünolojik etki, farklı hastalıklara karşı da fayda sağlayabilir,” şeklinde ekliyor.

Son olarak, makalenin yazarı yeni bir klinik çalışma öneriyor. Gönüllülerin gruplara ayrılacağı ve aşılamanın demans üzerindeki etkilerinin inceleneceği bir çalışma için umutlu.

Geldsetzer, “Eğer zona aşısı demansın gelişimini gerçekten önleyebilir veya geciktirebilirse, bu bilim için büyük bir buluş olacaktır,” diyor.