Güneş’teki patlamalar ilk kez bu detayda görüntülendi
Gökbilimciler, Güneş’in yüzeyinde gerçekleşen bir patlamayı bugüne kadar hiç olmadığı kadar net bir şekilde gözlemlemeyi başardı. Bu dikkat çekici gözlem, dünyanın en güçlü güneş teleskoplarından biri olan Daniel K. Inouye Güneş Teleskobu sayesinde mümkün oldu. Teleskop, yalnızca patlamanın kendisini değil, aynı zamanda o an oluşan koronal halkaları da şimdiye dek elde edilen en yüksek çözünürlükle kayda aldı.
8 Ağustos 2024’te meydana gelen bu olay, Güneş’in artan aktivite dönemine girdiği süreçte yaşandı. Patlama, oldukça güçlü kabul edilen X1.3 sınıfı kategorisindeydi ve Türkiye saatiyle 23:12’de gerçekleşti. Bilim insanları için bu, yalnızca bir gözlem fırsatı değil, aynı zamanda Güneş’in karmaşık yapısını daha yakından anlayabilmek adına önemli bir pencereydi.
Koronal halkaların incelikli yapısı ilk kez ölçüldü
Koronal halkalar, Güneş’in manyetik alan çizgilerini takip eden ve sıcak plazmadan oluşan dev yaylar olarak biliniyor. Bu yapılar, bükülüp koparken muazzam enerji açığa çıkarıyor ve Güneş’in atmosferinde parlak patlamalara neden olabiliyor. Ancak bugüne kadar bu halkaların tam olarak ne kadar kalın olduğu bilinmiyordu.
Yeni yapılan gözlemler, bu halkaların ortalama 48,2 kilometre genişliğinde olduğunu ortaya koydu. Dahası, bazı halkaların yalnızca 21 kilometreye kadar ince olabileceği görüldü. Bu veriler, Güneş atmosferinin yapısı hakkında önemli ipuçları sunuyor ve önceki varsayımların ötesine geçilmesini sağlıyor.
Inouye Teleskobu bu gözlemle birlikte ilk kez bir X sınıfı Güneş patlamasını detaylı şekilde görüntülemiş oldu. Çalışmanın baş araştırmacısı, Colorado Boulder Üniversitesi’nden lisansüstü araştırmacı Cole Tamburri, “Bu tür patlamalar, Güneş’in en enerjik olayları arasında yer alıyor. Üstelik biz bu anı mükemmel gözlem koşulları altında yakalayabildik” diyerek çalışmanın ne kadar isabetli bir zamanda gerçekleştiğine dikkat çekiyor.
Tamburri’ye göre, daha önce yalnızca varsayımlarla şekillendirilen koronal yapıların artık doğrudan gözlemlenebiliyor olması, Güneş araştırmalarında yepyeni bir dönemin kapısını aralıyor: “Bundan önce yalnızca tahmin ettiğimiz ayrıntılar artık gözümüzün önünde. Bu halkalar, bugüne dek doğrudan görüntülenmiş en küçük koronal halkalar.”
Gözlemevi ekibinden bir diğer isim, ABD Ulusal Güneş Gözlemevi’nden (NSO) bilim insanı Maria Kazachenko ise şöyle diyor: “Bir teleskobun teorik olarak neler yapabileceğini bilirsiniz ama onun gerçekten bu sınırda çalıştığını görmek bambaşka bir şey.”
Güneş’i anlamada yeni bir sayfa
Elde edilen veriler, bu manyetik halkaların daha önce sanıldığı gibi küçük yapıların birleşiminden oluşmadığını, aksine kendi başına bütünsel yapılara sahip olduğunu gösterdi. Bu da bilim insanlarının Güneş’in iç dinamiklerini ve patlamaların kaynağını daha ayrıntılı şekilde inceleyebilmeleri anlamına geliyor.
Tamburri bu gelişmeyi, “Sanki bir ormana uzaktan bakarken yalnızca yeşil bir alan görüyorsunuz, ama şimdi tek tek her ağacı ayırt edebiliyorsunuz. İşte biz de koronal halkaları artık bu netlikte görebiliyoruz” sözleriyle özetliyor.
Bu önemli bulguları içeren çalışma, The Astrophysical Journal Letters adlı bilimsel dergide yayımlandı.
